|
Lozan ve Ali Þefik Özdemir |
|
Cumartesi, 08 Ekim 2016 |
|
Lozan ve Ali Þefik Özdemir Bey’in Musul Harekatý
Son günlerde bir Lozan muhabbeti aldý baþýný gidiyor. Yok efendim Lozan hezimetmiþ, yok Musul Lozan’da kaybedilmiþ, hatta on iki adalar da Lozan’da kaybedilmiþ. Konuyu tartýþan tarihçiler deðil, adýnýn önünde prof. veya doç. yazan, gazetelerde köþe kapan herkesin yaný sýra konu cami avlularýnda, kahve köþelerinde, Pazar yerlerinde, evlerde, adeta her yerde tartýþýlýr oldu.
Doðrusu nedir diye araþtýran pek yok. Hezimet diyenlerde konuyu inceleyip, araþtýrýp öðrenmeden konuþuyor, Lozan zaferdir diyenlerde.
Trablusgarp Savaþý, diðer adýyla 1911-1912 Türk-Ýtalyan Savaþý. 1911-1912 yýllarýnda Osmanlý Ýmparatorluðu ve Ýtalya arasýnda geçen savaþta, savaþýn adý Trablusgarp Savaþý olmasýna raðmen, çarpýþmalar sadece Trablusgarp’ta deðil, Trablusgarp Vilayetine baðlý Fizan ve Sirenayka bölgelerinin yaný sýra Adriatik Denizi, Ege Adalarý, Çanakkale Boðazý ve Kýzýldeniz gibi farklý bölgelerde sürmüþtür.
Konu edilen Ege’deki on iki adalarda bu savaþ sýrasýnda Ýtalyanlar tarafýndan iþgal edilmiþtir.
8 Ekim 1912’de Bulgaristan Krallýðý, Sýrbistan Krallýðý, Yunanistan Krallýðý ve Karadað Krallýðýndan oluþan Balkan Birliðinin Osmanlý Devletine karþý savaþ açmasýyla Trablusgarp’tan ve Ýtalya ile savaþtýðýmýz cephelerden çekilmek zorunda kalan Osmanlý Devleti, Sultan Reþat’ýn padiþahlýðý döneminde on iki adalarý da Trablusgarp’ý da Ýtalyanlara býrakmak zorunda kalmýþtýr. Sonra Trablusgarp Bölgesinde bugünkü Libya Devleti kurulmuþtur.
Dünya Savaþý sonrasýnda da imzalanan Paris Antlaþmasýyla (1947) müttefiklerce II. Dünya Savaþýnda yenilen Ýtalya’nýn elinden bu adalarý alýp, asýl sahibi olan Türkiye’ye vermeyip Yunanistan’a býrakmýþlardýr.
Dünya Savaþý’nda müttefiklerin yanýnda savaþa katýlmayan Türkiye’yi adeta cezalandýrmýþlar, Yunanistan’ýn Türkiye aleyhine geniþlemesine de destek vermiþlerdir. Türkiye bugün itibariyle on iki adalarýn Yunanistan’a verilmesiyle ilgili herhangi bir antlaþmayý onaylamýþ da deðildir. Hatta hala hak sahibidir. Bu adalar öyle bilir bilmez konuþanlarýn söylediði gibi Lozan’da kaybedilmiþ deðildir.
Musul meselesine gelince; sadece Musul deðil, Hatay ve Halep’ de maalesef vatan topraklarýna katýlamamýþtýr. Hatay’ý 1939’da vatan topraklarýna katmayý baþaran Türkiye Cumhuriyeti, Halep ve Musul’u Türkiye Cumhuriyeti sýnýrlarýna dahil etmeyi henüz baþaramamýþtýr.
1925 yýlýnda Musul’u topraklarýmýza katmak için bir hazýrlýk ve çalýþma baþlatýlmýþken, Ýngiliz destekli bir kürt ayaklanmasý Þeyh Said önderliðinde baþlatýlmýþ. Zengin petrol kaynaklarýna sahip Musul, yoðun bir Türk nüfusa sahip olmasýna raðmen Musul’u Türkiye Cumhuriyetine býrakmak istemeyen Ýngiltere, Musul ile Türkiye arasýnda tampon bir Kürt devleti kurma hayaliyle çýkardýðý kürt ayaklanmasý; Diyarbakýr, Genç, Erzurum, Elazýð, Muþ ve Bitlis Bölgelerine yayýlýnca Türkiye bu ayaklanmayý bastýrmak için askeri gücünü buraya harcamak zorunda býrakýlmýþtýr.
Zaten I. Dünya Savaþý sonunda yapýlan Mondros Ateþkes Antlaþmasý neticesinde bu bölge Ýngiliz iþgalindeydi.
Lozan görüþmelerinden epey önce Mustafa Kemal Paþa’nýn emriyle bir Musul harekatý yapýlmýþtýr. Fakat çeþitli nedenlerle baþarýya ulaþamamýþtýr. Bu harekat Ali Þefik Özdemir Bey’in Musul Harekatýdýr.
ali-sefik-ozdemirI.Dünya Savaþý’nýn baþlamasý üzerine, Ali Þefik Özdemir Bey Ýstanbul’a gidip orduya katýlmýþtýr. Ýlk önce Yedek Subay olarak Suriye-Filistin Cephesinde görev yapmýþtýr. Suriye’de bulunduðu sýrada Mustafa Kemal Paþa ile tanýþtý ve Mustafa Kemal Paþa tarafýndan Ýngilizlere karþý Türklerden ve Araplardan oluþan bir direniþ örgütü kurmakla görevlendirildi. 1 yýl süren direniþi yönettikten sonra 1920 yýlýnýn haziran ayýnda Mustafa Kemal’e bilgi vermek için Antep’e geldi. Burada halkýn da isteði üzerine Genel Cepheler Komutanlýðýna atandý. Kendisine Milis Albay ünvaný verildi. 197 gün süre ile Antep Savunmasýný yönetti. Savunmanýn sonunda Milis Kuvvetleri ile birlikte Fransýz askeri hatlarýný yararak Suriye’ye geçti. Ertesi gün 9 Þubat 1921’de Antep þehri açlýk ve cephanesizlik yüzünden Fransýzlara teslim olmak zorunda kaldý.
Ali Þefik Özdemir Bey, Suriye’ye geçtikten sonra 1921 yýlýnýn Nisan ayýnda Mustafa Kemal Paþa’nýn emriyle Hatay Savunmasýna katýldý. Bölgedeki Türk-Arap aþiretleri ile birlikte mülteci Cezayir Müslümanlarýný bir araya getirerek Fransýzlara karþý Savaþ verdi.
TBMM, Fransýzlarla antlaþma imzalayýnca Irak’ýn Musul ve Revandis Bölgesinde Ýngilizlere karþý harekat yapýp bölgeyi iþgalden kurtarmakla görevlendirildi. Ali Lefik Özdemir Bey, iþgalci Ýngilizlere karþý askeri baþarýlar elde etmiþ ancak bazý Kürt ve Arap aþiretlerinin para karþýlýðý Ýngilizlerin tarafýna geçmesi ve Türkiye’den de lojistik destek gelmemesi üzerine “Özdemir Bey Harekatý” denen operasyona 1923 Nisanýnda son vermek zorunda kalýnmýþtýr.
Mustafa Kemal Paþa iþgalin ardýndan Musul2u elde tutabilmek için bu þekilde askeri giriþimlerde bulunmuþtur. Bu sebeple Ali Þefik Özdemir Bey’i görevlendirmiþtir fakat çabalarý netice vermemiþtir.
Bu sýrada Lozan görüþmeleri baþlayýnca da Ali Þefik Özdemir Bey’e harekatý durdurma talimatý gönderildi. Musul’un elden çýkmasýna raðmen hiç olmazsa Revandus Bölgesinin bizde kalmasýný saðlayabilmek için harekatý durdurma emrini almamýþ gibi hareket etti. Fakat Ýngilizlerin gittikçe artan saldýrýlarýna karþý koyamadý. Cephanesinin azalmasý, bölgedeki Kürt ve Arap aþiretlerinin taraf deðiþtirip Ýngiliz saflarýna geçmesi sonucu 1923 Nisanýnýn sonunda zor vaziyete düþtü ve çekilmeye karar verdi. Ancak geri çekiliþ yollarý Ýngilizler tarafýndan tutulmuþtu. Ali Þefik Özdemir komutasýndaki Türk birliði, sarp daðlarda beþ günlük bir yolculuktan sonra 29 gün sonra Ýran’a geçti. 10 Mayýs 1923’de Van’a ulaþmasý ile Türkiye’nin Irak’ýn kuzeyinde baþlatmýþ olduðu harekat böylelikle son buldu.
Ýþin özü, Musul öyle kahve köþelerinde, cami avlularýnda ve tarihten bir haber olanlarýn gazete köþelerinde, tv kanallarýnda konuþtuðu gibi kolay kaybedilmedi.
Ali ÇETÝNKAYA
Ali Çetinkaya hakkýndaki diðer yazýlar
Gsterim: 3760 | E-posta
|
|
|
