|
Evrenin kapýlarýný aralamaya hazýr mýsýnýz?
 Bu sabah ya da gece fark etmez hiç dikkatlice gökyüzüne baktýnýz mý? Baktýðýnýzda ne hissetiniz ya da ne gördünüz? Eðer biraz dikkatli bir þekilde baktýysanýz ayýn yanýnda duran yýldýza benzeyen aslýnda Jüpiter gezegenini görebilirsiniz… Tarihler boyu insanlar hep gökyüzüne bakmýþlardýr. Gökyüzü sayesinde iþlerini, hayatlarýný, ibadetlerini kýsaca hayatlarýný ayarlamýþlardýr. Ben küçükken gökyüzüne bakmaktan korkardým, çünkü gökyüzünde ne olduðunu anlayamýyordum, yýldýz takýmlarýný bulamýyordum ve en önemlisi de karanlýktý ve korkuyordum. Ama sabahýn ilk ýþýklarý, güneþin doðuþunu izlemek keyif ve huzur en önemlisi de güven verirdi bana… Çünkü tekrardan baþlamýþ olmaktý yeni bir güne…
Birçok insanýn haberi olmasa da astronomi ve uzay bilimleri bölümü var. Ama lütfen dikkat astronomi, astroloji deðil. Üzülerek söylüyorum günümüzde birçok insan astronomi okuyorum diyince “ooo fal bakar mýsýn?” diyor… Hatta; gök atlasým var, gece gözlemlerinde kullanýyoruz… Ayný normal atlasýn görevini görüyor, tek farký gökyüzü ile alâkalý olmasý… gök atlasýný görünce bu ne diyorlar, tabi ben açýklama yapmaya baþlýyorum tam “aaa… Benim bir burcuma bakar mýsýn? Bu ay neler olacak hayatýmda” diye sorularla açýklamamý bölüyorlar… Ama olsun bu iþi tanýtmaya nereden baþlasak iyidir…
Astronomi; Yunanca da ki astron ve nomos kelimelerinden türer, astron: gök cismi nomos: kanun, gelenek veya tahmin etmek anlamýnda kullanýlýr. Buna göre astronomi: evrende gök cisimlerinin daðýlýmýný idare eden kanunlarý inceleyen bir bilim dalýdýr. Bu bilim dalýnda lisan eðitimi alarak mezun olan kiþilere de astronom unvaný verilir, lütfen dikkat astronot deðil, astronom, yani gök bilimci denir.
Ülkemizde þu an dört üniversitede lisans programý olan bu bölüm, Ankara, Ýstanbul, Ege ve Erciyes Üniversitelerinde vardýr. Dört senelilik olan bu lisans programý, lütfen dikkat dört hatta Ege de hazýrlýk eðitimi ile birlikte beþ sene oluyor, þu an ki üniversiteye giriþ sýnavýnda matematik aðýrlýk puaný ile öðrenci alýyor… Birçok dershane öðretmeni ya da halktan kiþiler bu bölümü þiddetle tavsiye etmese bile bu bölümün en güzel tarafý da okumadan da amatör astronomda olabilmektir. Yani bölümümüz amatör astronomlar kulüpleri ile gökyüzü severlere kapýlarýný açmýþtýr.
Bana ayrýlan bu bölümde bu sadece bir baþlangýçtý, bu bölümle evrene açýlan bir kapý ile gizemli ve bilinmeyen bilimsel olan evrenin kapýlarýný aralayacaðýz… Güneþ sistemimizdeki gezegenlerin ilginç özelliklerinden, yýldýz takýmlarýna, bir yýldýzýn nasýl doðup öldüðünden, kuyruklu yýldýzlara, kara deliklere bunlarýn yanýnda astronomi tarihinden de bahsedeceðiz, Galileo’dan ünlü gök bilimci Newton’a, Ýslâm âlimlerinden olan Uluð Bey’den Ali Kuþçuyu ve günümüz Türk astronomisinin geliþmesinden üniversite de bölüm oluþturmasýna yardýmcý olan Abdullah Kýzýlýrmak ve Nüzhet Gökdoðaný da tanýyacaðýz…
Bunun yanýnda popüler astronomi haberleri ve aylýk gökyüzü tanýtýmýný da yapacaðým yani bulunduðumuz ayda gözlenebilen gezegenleri, göktaþý yaðmurlarýndan, ay evrelerinden, güneþ lekelerinden bahsedeceðim sizlere… Umarým az da olsa içinize merak tohumlarý býrakabilmiþimdir, keyifle ve merakla okuyacaðýnýz bir bölüm olmasý dileðiyle hoþçakalýn…
***********
Bu ay ki gökyüzü…
ARALIK 2010
Gezegenler:
Merkür: 20 Aralýk’ta alt kavuþumdan geçtikten sonra sabah gökyüzünde yükselerek yýlsonunda Güneþ’ten yaklaþýk 1,5 saat önce doðacak.
Venüs: ay boyunca sabah gökyüzündeki yükselimini koruyor ve güneye doðru kayýyor. Ay sonunda güneybatý ufku üzerinde parlýyor olacak. Giderek Dünya’dan uzaklaþan gezegen, görünür büyüklüðünün küçülmesi ve yüzeyinin de fazla ýþýk almasýyla teleskoplu gözlemcilerin ilgisini kaybedecek.
Mars: akþam gökyüzünde batý ufku üzerinde olmasýna karþýn görülemeyecek kadar alçalmýþ durumda
Jüpiter: hava karardýðýnda gökyüzünde en yüksek konumundadýr. Gezegeni görmek için gökyüzünde güneye doðru bakmak yeterli. Gezegen güney ufkuyla baþucu arasýnda, hemen hemen tam ortada bulunuyor. Jüpiter ve Uranüs bu ay yeniden iyice yakýn görünüyorlar. Özellikle ayýn son günü bir dürbünle Uranüs’ü Jüpiter’in yaklaþýk 1° üzerinde görmek mümkün.
Satürn: sabah gökyüzünde, Gezegen ayýn baþýnda Güneþ’ten yaklaþýk dört saat önce doðuyor. Ay sonundaysa gece yarýsý civarý doðu ufkunda beliriyor.
GÖK OLAYLARI
01 Aralýk Satürn, Ay’ýn 10° güneyinde (sabah)
02 Aralýk Venüs, Ay’ýn 10° güneyinde (sabah)
14 Aralýk Jüpiter, Ay’ýn 11° güneyinde
21 Aralýk Tam Ay tutulmasý (ülkemizden gözlenemeyecek)
22 Aralýk Kýþ gündönümü (en uzun gece - en kýsa gündüz)
29 Aralýk Satürn, Ay’ýn 8° kuzeyinde (sabah)
31 Aralýk Venüs, Ay’ýn 9° kuzeyinde (sabah)
AYIN DURUMU
YENÝAY 5 ARALIK
ÝLK DÖRDÜN 13 ARALIK
DOLUNAY 21 ARALIK
SON DÖRDÜN 28 ARALIK
Alt kavuþum: gezegenin Güneþ ile Dünya arasýnda kaldýðý, yani Güneþ'in önünden geçtiði, Dünya’ya göre en yakýn konumu.
Kaynakça: Tübitak gök olaylarý yýllýðý…
Busra Dinmaz hakkýndaki diðer yazýlar
Gsterim: 3495 | E-posta
|
.
