|
ADAPAZARI-HENDEK-DÜZCE AYAKLANMASI MÝLLÝ KUVVETLERCE BASTIRILIYOR - GAVUR ALÝ ÝDAM EDÝLÝYOR
23 Mayýs 1920 günü Ali Fuat Paþa’nýn yayýnladýðý kolordu emri uygulamaya konulur. Çerkez Ethem kuvvetleri Sapanca ve Adapazarý istikametinde taarruza geçer. Fazla bir direniþle karþýlaþmayan bu kuvvetler Sapanca ve Adapazarý’ný iþgal eder. Bu harekat sýrasýnda bölgede bulunan Kuva-yý Ýnzibatiye ve diðer muhalif kuvvetler daðýlýr. Ýbrahim Bey kuvvetleri Sapanca’da Geyve Boðazý’nýn kuzeyini korumak amacý ile ihtiyatta býrakýlýr. Harekâtýn ikinci günü 24 Mayýs Çerkez Ethem birlikleri Adapazarý’nda dinlendirilir. Burada asilerin ele baþlarý Divan-ý Harb’e verilerek idam edilirler. Bu arada Adapazarý ve Sapanca’nýn milli kuvvetlerin eline geçmesi, Düzce ile Ýzmit’in irtibatýnýn kesilmesine neden olduðundan Düzce’deki asi liderleri telaþa düþtüklerinden Adapazarý’ndaki Ethem Bey’e þu telgrafý çekerler. "Biz Ankara ile muhabereye giriþtik. Anlaþmak üzereyiz. Bakýn biz size haber vermeden daha ileriye kuvvet göndermeyiniz. Zira kuvvetlerinizin büyük tehlikeye girmesine sebebiyet vermiþ olursunuz. Þu teklifimizin dýþýnda bir yol tutmayacaðýnýza dair kat’i cevap ve teminatýnýzý makine baþýnda bekliyoruz". Ali Fuat Paþa 24 Mayýs günü Adapazarý’na gelir. Çerkez Ethem ile görüþüp harekâtýn devam edilmesi emrini verir.
Adapazarý’ndaki kuvvetler 25/26 Mayýs gecesi Hendek istikametinde harekete geçerler. 26 Mayýs 1920 sabahý kýsa süren mukavemeti kýrarak Hendek’e girilir. Bunun üzerine Düzce’deki asi liderleri telgrafla harekâtýn Hendek’ten öteye geçmemesini isteyerek bazý þartlar koþulu ile teslim olacaklarýný bildirdiler. Bu tekliflerin zaman kazanma uðraþý olduðu kanaatiyle harekâta devam edilir. Ayný gün Düzce istikametine yürüyüp, ayný günün akþamý Düzce iþgal edilir.
Bu harekâtý Adapazarý’ndan idare eden Ali Fuat Paþa 1 Haziran günü Sapanca’ya giderek burasýný Ýzmit’e karþý takviye eder. Ertesi günü tekrar Adapazarý’na döner. 2 Haziran günü Sapanca’nýn batýsýnda ihtiyat kuvveti olarak bekletilen Dayý Mesut Müfrezesi Ýzmit’in on kilometre kuzey doðusuna gönderilerek Kandýra ile irtibat saðlanýr. Böylece bölgede baþlayan milli mücadele karþýtý isyanlar sonlandýrýlmýþ oldu.
Kuva-yý Ýnzibatiye 14 Haziran 1920 de milli kuvvetlere karþý Ýzmit’ten taarruza karar verir. Bu karardan Ali Fuat Paþa haberdar olur. Bunun üzerine Ali Fuat Paþa birliklerini taarruz düzenine getirerek 14 Haziran sabahý erken saatlerde her yönden baskýn tarzýnda Kuva-yý Ýnzibatiye üzerine taarruz baþlatýr. Bu taarruz karþýsýnda Kuva-yý Ýnzibatiye birlikleri önemli bir direnme göstermeden geri çekilmeye baþlarlar. Bazý Kuva-yý Ýnzibatiyeciler Kuva-yý Milliye saflarýna geçerler. Bu taarruz esnasýnda milli kuvvetlere ateþ açan Ýngiliz birlikleri de Ýzmit’e kadar sürülür. Ýngiliz tayyareleri milli kuvvetlerin üzerinde keþif uçuþu yapar, birkaç bomba atarlar. Bu durumda Kuva-yý Milliye birlikleri 14/15 Haziran geçesi baskýn þeklinde Ýzmit üzerine harekâta geçerler. Ýzmit’in kuzeyinde Ermeni çetelerinin Ýngilizlerce takviyesi nedeniyle ilerleme kaydedilemez. Milli kuvvetlerin Ýzmit giriþine kadar ilerlemesi karþýsýnda Ýngilizler 16 ve 17 Haziran günleri karadan ve denizdeki donanmadan þiddetli topçu ateþi açarlar. Ali Fuat Paþa harekâtý durdurup birlikleri eski mevzilerine çeker. Ali Fuat Paþa 18 Haziran 1920 günü Geyve’ye gelir. 19 Haziran günü de Geyve’den ayrýlarak Osmaneli’ne gider.
Bölgede bulunan Milli Kuvvetlerin bir kýsmý Yozgat ayaklanmasýný bastýrmak, bir kýsmý da 22 Haziran'da baþlayan Yunan saldýrýsýný karþýlamak üzere cepheye gitmek üzere bölgeden ayrýlýrlar. 8 Aðustos 1920 günü Düzce-Hendek’te ikinci bir isyan baþlar. Milli Kuvvetler bu isyaný da bastýrýr.
Kan dökücü hareketleriyle bölgede halkýn tepkisini çeken milli kuvvetlerden gözüken Gavur Ali ve arkadaþlarý Aðustos 1920 tarihinde bertaraf edilirler. Gavur Ali, Adapazarý’nda idam edilir. Bu durum bölge halký üzerinde adaletli hareket edildiðini ortaya koymasý açýsýndan olumlu etki yapmýþtýr. Gavur Ali’nin idam edilmesi ile ilgili Gazi Ali torunu Ahmet Çark’a olayý þöyle anlatmýþtýr.
"Ben Geyve’de Kuva-yý Milliyenin ilk neferlerinden biriydim. Seferberlikte Galiçya’da savaþtým. Geyve’de Milli Mücadele baþlayýnca gönüllü olarak köyümden Geyve’ye gelerek görev alma talebinde bulundum. Beni jandarma olarak görevlendirdiler. Bu Gavur Ali ve çetesi Geyve hapishanesinde mahpustular. Geyve’ye askerleri ile gelen büyük rütbeli kumandan hapishanede bulunan mahkumlarý milli mücadeleye katýlmak þartý ile serbest býraktýrdý. Gavur Ali de arkadaþlarý ile serbest kalarak milli çete oldu. Fakat Gavur Ali milli kuvvetlere yakýþmayacak þekilde hareket ediyordu. Bir yaz günü komutaným beni yanýna çaðýrdý.
Sana Gavur Ali’yi Adapazarý’na götürmek için görev veriyorum. Onu orada yargýlayacaklar. Fakat bu onu bilmiyor. Atlý olarak gideceksiniz. Silahýn da mermi sürülü olsun, silahýný devamlý ona doðru tut. Eðer bir durum olursa tereddüt etmeden vur.
Daha sonra Gavur Ali’yi yanýna çaðýrttý. Ona:
Adapazarý’na seni çaðýrýyorlar. Sana rütbe verilecekmiþ. Bu nefer Ali’de sana yolda refakat edecek. Hemen yola çýkýnýz.
Ben o gün atlý olarak Gavur Ali ile birlikte Adapazarý’na yola çýktým. Yolda sohbet ederek gittik. Gavur Ali subay rütbesi alacaðý sevinciyle yolda mola vermek istemedi. Adapazarý’nda askeri kýþlaya atlarýmýzla girdik. Girer girmez orada bulunan askerler Gavur Ali’nin atýnýn yularýný tutarak onu attan indirdiler. Kýþlanýn avlusunda idam sehpasý hazýrlanmýþtý. Üstündeki silahlarý alarak kendisine; sivil halka acýmasýzca davrandýðý için idam hükmü verildiðini söylediler. Bekletmeden idam sehpasýna götürdüler. Gavur Ali, idam edilirken bana dönerek;
Yaktýn beni adaþ. Dedi.’’
Arif Öztürk
Arif Öztürk hakkýndaki diðer yazýlar
Gsterim: 6156 | E-posta
|
