Yüzbaþý Lambidis, iþgal kuvvetlerinde bulunan palikaryalarýna o gün þu emri verdi.
“Kimse camide yan yana durarak namaz kýlmayacak. Kýlanlar olursa namaz çýkýþý tutsak edilip yanýma getirilecek. Siz de dýþarýda dururken çalgý-çengi yapýp onlarý rahatsýz edin.” Gerçekten de palikaryalar; Adapazarý Halký Orhan Cami’nde yatsý namazý kýlýp
Anadolu Fatihi Kutalmýþ oðlu Süleyman Þah emrindeki Türk ordusu, bütün Anadolu gibi Sakarya bölgesini de fethetti ancak 1097 yýllarýndaki Birinci Haçlý Seferi sýrasýnda Bizans’ýn eline geçen Sakarya ve Kocaeli Bölgesi 1326–1359 yýllarý arasýnda Osmanlý Padiþahý Orhan Gazi devrinde ikinci defa fethedilerek Osmanlý topraklarýna dâhil olur. 1563’te köy, 1646’da Bolu’ya baðlý bir nahiye olan Adapazarý’nýn 1658’de tekrar köy, 1692’de kaza, 1701’de Sapanca’ya baðlý bir köy, 1742’de nahiye ve 1837’e Ýzmit Sancaðý’na baðlý bir kaza haline getirildiði tarihi kayýtlardan anlaþýlmaktadýr. 1852’de Kocaeli Mutasarrýflýðýna baðlanan Adapazarý, Birinci Dünya Savaþý sonrasý 6 Temmuz 1920 günü Ýngilizlerin iþgali ardýndan onlarýn terkini takiben Yunan Ýþgali önce Ýzmit’i iþgal altýna almýþ, ardýndan 9 Kasým 1920 günü Akmeþe, 10 Mart 1921 günü Kazýmpaþa-Çubuklu, 12 Mart 1921 günü Serdivan iþgal edilmiþtir. Ayný tümen 24 Mart’ta Kýrkpýnar’a ve Sapanca’ya, bir gün sonra da 25 Mart 1921’de Adapazarý’na girerek halka büyük zararlar vererek iþgal etmiþti. 28 Mart sabahý Sakarya Nehrinin 500 metre doðusuna kadar ilerleyen Yunan birliklerine Türk kuvvetlerinin direniþi ve taarruzu çatýþmalarý üç ay devam eder. Sonra Orhan Camii’nde Halit Molla’nýn okuduðu “Ýlk Ezan” ile müjdelenen “Ýþgalden Kurtuluþ”. Kolay gelinmedi, “Kurtuluþ”a. Ýzmit’in 6 Temmuz 1920 de baþlayan iþgalle “Sancak Merkezi”nin Geyve’ye alýnmasý”ndan tutun da, Ýngiliz iþgalinin yaþandýðý ilk günlerde balýk pazarýnda çýkan yangýnýn silahlarla yerli halka duyurulma giriþiminin iþgalcilerin donanmalarýna “Silahbaþý yaptýrmasý”na kadar birçok ilginç olay yaþandý.
17 Ocak 2011 günü 107 yaþýnda iken aramýzdan ayrýlan Emekli Polis Memuru Adapazarýlý Fehmi Versan ile yaptýðýmýz konuþmalarda iþgal yýlý 17 yaþýnda olduðunu belirterek þunlarý anlatmýþtý. “…Adapazarý Ýþgali; 13 Mart 1921 günü yani tüm Ýslam Âlemi’nin birlikte baþladýðý Üç Aylarýn üçüncü günü baþlamýþ, talan edilmedik köy-kasaba, toprak parçasý býrakýlmadan 25 Mart 1921 gününe gelindiðinde Adapazarý Üç Aylarýn 11. günü iþgali topraklarýnýn tamamýnda yaþamaya baþlamýþtý. 1921 yýlýnýn Üç Aylarý 10-11 Mart 1921 günü baþlamýþ, ayný gün Recep ayýnýn ilk perþembesi olmasý nedeni ile “Regaip Kandili” idi. Recep ayýnýn 26 ncý gecesini 27. Gecesine baðlayan 5/6 Nisan 1921 Salý/Çarþamba gününe denk gelen “Miraç Kandili” iþgalin acýlarý ve korkularý nedeni ile idrak edilemedi. Yine iþgal nedeni ile 23/24 Nisan 1921 tarihine denk gelen Þaban ayýnýn 14/15. Günü Cumartesi/Pazar günü idi ve o gün “Berat Kandili” olarak takvimlerde yazýlý idi. Yüzbaþý Lambidis, iþgal kuvvetlerinde bulunan palikaryalarýna o gün þu emri verdi. “Kimse camide yan yana durarak namaz kýlmayacak. Kýlanlar olursa namaz çýkýþý tutsak edilip yanýma getirilecek. Siz de dýþarýda dururken çalgý-çengi yapýp onlarý rahatsýz edin.” Gerçekten de palikaryalar; Adapazarý Halký Orhan Cami’nde yatsý namazý kýlýp “Berat Kandili”ni idrak ederken, dýþarýda çalgý-çengi yapýp “Sirtaki oynuyorlardý…” Palikaryalar bunun aynýsýný Ramazan Ayý’nýn ilk gününe denk gelen 9 Mayýs 1921 Pazartesi günü akþamý “iftar ezanýný okumak üzere minareye çýkacak olan müezzinin ezan okumasýný askerlerine emir vererek engelletmiþti. Akþamýn devamýnda çoðu köylerde camilerde teravih namazýnýn kýlýnmasý engellenmiþ ancak Adapazarý þehir merkezinde kýlýnan ilk teravih namazýnda da halk Orhan Camii’nde ve Aða Camii’nde namazlarýný eda ederken kapý önünde buzukiler ve darbukalar eþliðinde “sirtaki oynayarak geçirmiþti; palikaryalar. Hatta Yüzbaþý Lambidis dahi havaya tabancasý ile kurþun atarak oynanan sirtakiye eþlik etmiþ ve olanca aðýrlýðý ile içtiði þarap nedeni ile de körkütük sarhoþtu. Bunu bana o gece camiye giden babam anlatmýþtý, gözyaþlarý içinde.”
Fehmi Amca daha sonra durdu ve gözlerinden gelen yaþlarý elinin tersi ile sildi. Hasta yataðýnda yatarken anlattýðý çoðu nota sonra þunlarý da eklememi istedi ve yazdýrdý. “…Ýþgal o derece aðýr þartlarý ortaya koyuyordu ki; iþgal içinde yaþanýlan Ramazan ayýnýn 26. Gecesini 27.gecesine baðlayan 3/4 Haziran 1921 gecesi idrak edilecek “Kadir Gecesi”nin camilerde okunacak mevlit ve Kuran tilavetlerinin yasaklandýðý gün boyu yerel halka duyuruluyordu. Duyurularý iþgal kuvvetleri ile birlikte hareket eden ve iþgalin daha ilk gününden bu yana yapýlanlara bizzat yardým ve yataklýk eden yerli Rumlar aracýlýðý ile davullu duyurularda camilerin kapalý tutulacaðý, anahtarlarýnýn iþgal komutanýnda bulunacaðý, kesinlikle yerel halkýn dýþarýya zorunlu olmadýkça çýkmasýnýn yasak olduðu telkinlerinde bulunuluyordu. Ýmam ve müezzinlerin ezan okumasýna izin verilmiþ ancak ezan okuyanlarýn yanýnda en az üç palikaryanýn bulunacaðý, ezan bitiminde herhangi bir mesajýn verilmesinin engellenmesine kadar gidilmiþti.”. Daha anlattýðý o kadar çok þey vardý ki; onlarý burada anlatmak inanýn sayfalarý yetersiz kýlar.
Onun bu konuda söylediði son sözlerini yazarak bitirelim isterseniz bu güzel yazýyý. “…Ýþte böyle gelindi; ekinoksa. Yani; 21 Haziran 1921’e. Yýlýn “en uzun günü”ne coðrafyada “ekinoks” denilir, bilirsin. Ýþte o gün sabahýnýn ilk saatlerinde bize “özgürlük”, “baðýmsýzlýk” ve okunmasý günlerce yasak kýlýnan, “ilk ezan”ý getirmiþti. O ezan bir daha elimizden alýnmayacak o “baðýmsýzlýðý bize kazandýrmýþtý”. Ekinoksta 21 Haziran 1921 günü okunan “ilk ezan” baðýmsýzlýðýn müjdecisi oluyordu. Senin anlayacaðýn Ýrfan, kolay elde edilmedi, bu güzel ve bereketli topraklar. Azmin, inancýn ve baðýmsýzlýk harsýnýn eseri iþgalden kurtuluþ” dedi ve ekledi. “… Bunun peþine I. Ýnönü Zaferi ardýndan 1 Nisan 1921’de Ýsmet Bey’e Atatürk tarafýndan gönderilen telgrafýn metnini ekle. Orada yazýlý o günün ortamý ve ahvali.”. Konuþmasýný bitirdi ve eve geldim. Bahsettiði telgrafýn metnini buldum; aynen þunlar yazýyordu."Siz orada yalnýz düþmaný deðil, milletin makûs talihini de yendiniz. Ýstila altýndaki bedbaht topraklarýmýzla beraber bütün vatan bugün en uzak köþelerine kadar zaferinizi kutluyor. Düþmanýn istila hýrsý, azim ve hamiyetinizin yalçýn kayalarýna baþýný çarparak paramparça oldu.”
Kurtuluþumuzun 93. Yýldönümü hepimize kutlu olsun.
NOT: Bugün bu sayfada yayýnlanan bu yazýnýn yayýn günü aslýnda 23 Haziran 2014 Pazartesi olacaktý ancak ani yükselen þeker sonucu böbrekte baþlayan aðrý ve kanama nedeni ile dört günümü cumartesiden çarþambaya hastane ve ev arasýnda geçirdiðimden dolayý yazý gecikmeli olarak huzurunuza çýktý. Bu nedenle özür dilerim.
Faþizmin getirdiði sonuçlar bunlar.Ulu Hakan Abdulhamit Han ý bir darbeyle deviren Türk faþistleri Talat Enver ve Cemal paþalar pantürkizim diye yola çýkýp koca imparatorluðu 8 sene içinde bitirdiler.Nerdeyse Anadoluda elden gidiyordu.
