Son Yorumlar
Son Þans, Tekrarý 105 Yýl Sonra
Bilgi
Yazým içeriði ve bilgi edinme yönünden güzel bir yazý olmuþ. E...
Yorumu Oku

Geyve'de köpekler etkisiz hale getiriliyor
Hayvanseverlik
Bu þekilde, canlýlarýn hangi amaçla bayýltýðýný bilmeden ve s...
Yorumu Oku

Geyve'de köpekler etkisiz hale getiriliyor
BELLÝ
ORADAKÝ YURTTAN ÞÝKAYET GELMÝÞTÝR BELEDÝYEYE BELEDÝYEDE GEREKE...
Yorumu Oku

Ak Parti'de deðiþim baþlýyor!
MÜTEAHHÝT
GEYVE TEÞKÝLATI TAMAMEN DEÐÝÞMELÝ MÜCAHÝTLÝKTEN MÜTEAHHÝTL...
Yorumu Oku

Murat Kaya, TCDD Genel Müdürü ile görüþtü
dileðimizdir
sayýn Murat Kaya; TCDD'nýn genen müdürü ile görüþürken H...
Yorumu Oku

 
Elektromanyetik Alanýn Biyolojik Etkileri
Pazartesi, 12 Mart 2012


ELEKTROMANYETÝK ALANIN BÝYOLOJÝK ETKÝLERÝ

Dünyamýzdaki canlýlar, kocaman bir mýknatýs olan yerkürenin oldukça kararlý, ortalama 0.5 G þiddetindeki statik manyetik alaný içinde yaþamlarýný sürdürürler. Yer kürenin kararlý bir manyetik alana sahip olmasý, canlý türleri için o kadar önemlidir ki, dünyamýz dýþýnda, bizi uzaydan gelebilecek þiddetli manyetik alan ve radyasyona karþý koruyan “Van Allen kuþaklarý” bulunur. Yerin statik manyetik alaný canlýlarýn çevre koþullarýna uyum ve yerleþimlerini olumlu yönde etkiler, hatta yaþamýn devam etmesi için mutlaka gereklidir. Göçmen kuþlar, güvercinler ve deniz kaplumbaðalarýnýn, yerin manyetik alan þiddet deðiþimlerini algýlayan duyu hücreleri (magnetozomlar) içeren manyetik bir pusulaya sahip olduklarý kabul edilmektedir. Ýnsanlarda da benzer algýlamanýn bulunduðunu gösteren kanýtlar vardýr. Çatalla su arayanlarýn, yerin manyetik alanýnda oluþan 0.5 Örsted’lik alan þiddeti deðiþimlerini bile algýladýklarý ve bu deðiþimlere refleks yanýtý verdikleri (Dowser’s reflex) bilinmektedir.

 

Yer küre etrafýndaki Van Allen kuþaklarý.

http://www.yaklasansaat.com/dunyamiz/manyetik_kalkan/manyetik.asp

Elektrik enerjisi, günümüz modern toplumunun temel enerji kaynaðýnýdýr. EMA, elektrik yüklerinin doðrultularý boyunca ilerledikleri ortamda meydana getirdikleri periyodik elektriksel ve manyetik alan deðiþimleridir. Elektrik iletim ve daðýtým hatlarýyla elektrikli araçlar, etraflarýnda yapay elektromanyetik alanlar (EMA) oluþtururlar. Ýþte bu nedenledir ki, günümüzde eðer özel koruyucu önlemler alýnmamýþsa, yeryüzünde yapay elektromanyetik alan bulunmayan bölge bulmak imkânsýzdýr.

Son yýllarda, farklý kaynaklardan yayýlan yapay EMA’ya atfedilen pek çok saðlýk sorunu bildirildiðinden, elektromanyetik kirlenme (electrosmog) deyimi yaygýn biçimde kullanýlmakta ve bu konu halkýn dikkatini daha fazla çekmektedir.

Genel olarak dikkate alýndýðýnda radyasyon kimyasal ve biyolojik etkileri bakýmýndan 2 gruba ayrýlýr;

1. Yüksek enerjili ve iyonlaþtýrýcý (iyonizan) radyasyon: Atomlarý iyonlaþtýracak kadar yüksek enerjiye sahip, yüksek frekanslý ve çok küçük dalga boylu elektromanyetik radyasyondur. Nükleer reaksiyonlarda ortaya çýkan α-, ß- ve γ- ýþýnlarý ile UV-ýþýnlarý iyonlaþtýrýcý ýþýnlardýr. Bu ýþýnlar, 2500 GHz üstü frekans ve 0.01 cm dalga boyuna sahiptir. Ýyonlaþtýrýcý etkileri yanýnda, enerjilerini içinden geçtikleri ortama vererek ortamý ýsýtýrlar ki, bu nedenle “termal etkiye” de sahiptirler.

2. Düþük enerjili ve iyonlaþtýrmayan (non iyonizan) radyasyon: atomlarýn iyonizasyonuna yol açmayan düþük enerjili ýþýnlarýn (elektromanyetik dalgalarýn) neden olduðu radyasyondur.

Non iyonizan ýþýnlar ise, 2500 GHz altý frekanslý ve düþük enerji düzeyli ýþýnlardýr. Günlük hayatta maruz kalýnan elektromanyetik alanlar non iyonizan radyasyon grubunda (Tablo 1) olmakla birlikte, radyo frekansý (RF) bandýndaki non iyonizan elektromanyetik dalgalar termal etki gösterirler. Bu nedenle non iyonizan radyasyonun;

a. Dokularda mikroskobik (0.001°C’den daha az) düzeyde dahi sýcaklýk artýþýna yol açmayan, “atermal yani non termal”, b. Isýl etkili yani “termal” olmak üzere iki bölümü vardýr ve RF bandýndan itibaren daha yüksek frekanslý alanlar termal etkilidir. Termal etki, 2450 MHz’lik bölümde en yüksek seviyede olduðundan, mikro dalga fýrýnlarda bu frekans kullanýlýr.

EMA’nýn zararlý etkileri hakkýndaki ilk bilgiler, 1930’larda radyo operatörlerinin baþ aðrýsý ve baþ dönmesi, mide bulantýsý, yorgunluk ve dikkat yoðunluðu kaybý gibi þikâyetlerle ortaya çýkmýþtýr. Takip eden yýllarda, radar operatörleri ve radyo istasyonlarýnda çalýþanlarýn katarakt, baþ aðrýsý, yorgunluk ve cinsel kapasite kaybý, kalp ve damar hastalýklarýyla sindirim ve sinir sistemi þikâyetleri manyetik alanla iliþkilendirilmiþtir. . Baþlangýçta tüm bu þikâyetler “radar hastalýðý” yâda “mikrodalga hastalýklarý” baþlýðý altýnda toplanmýþtýr. 1970’li yýllarda, ABD ve Sovyet Cumhuriyetlerinde yüksek gerilim hatlarýna yakýn yerlerde yaþayan çocuklarýn kan kanserine daha sýk yakalanmasý, dikkatleri bu hatlar üzerinde toplamýþtýr.

Cep telefonu ve baz istasyonlarýnýn yaydýðý elektromanyetik radyasyonun saðlýk üzerindeki zararlý etkileri üzerindeki spekülasyonlar günümüzde hala sürmektedir. Önerilen önlemler alýnýp normal kullaným süreleri dikkate alýndýðýnda, cep telefonu ve baz istasyonlarýndan yayýlan radyasyonun kanserle doðrudan iliþkisi ortaya konamamýþtýr. Bununla birlikte, vücut sýcaklýðýnýn 1°C artmasý için kilogram vücut aðýrlýðý baþýna 4W elektromanyetik güç soðurulmasý gerektiði kabul edilerek, genel yaþam alanlarýnda bu deðerin 50'de biri olan 0,08 W/kg SAR deðeri, maruziyet üst sýnýr deðeri olarak kabul edilmiþtir.

Son 30 yýlda, konu hakkýnda 25,000 kadar makale yayýmlanmýþ ve konu üzerinde yapýlan deneysel çalýþmalarda, yapay EMA’nýn embriyonik geliþim, hücre döngüsü, melatonin hormonu ritmi ve hücreye Ca+2 iyonu giriþ-çýkýþý üzerindeki etkileri yanýnda üreme sistemi üzerindeki zararlý etkilerinin ortaya konmasý; büyüme ve embriyonik geliþme, tümör oluþumunda birincil ve yardýmcý rollerinin saptanmasý amaçlanmýþtýr. Bu güne kadar EMA’nýn etkilediði kesin bir hücresel mekanizma ortaya konamamýþ olmakla birlikte, aþaðýdaki mekanizmalarý etkileyebileceði ileri sürülmüþtür. Bu mekanizmalar;

1. RNA-polimeraz ve ornitin dekarboksilaz (ODC) aktivitesi, 2. Hücre zarýndaki iyon kanallarýndan iyon geçiþi (özellikle Na+/K+ pompasý ve Ca+2 iyonu geçiþi), 3. Serbest radikal reaksiyonlarý, 3. Canlýlarda zayýf indüksiyon akýmlarý oluþturmalarý (bu akýmlar, yara iyileþmesi ve embriyogenezisteki hücre göçlerini olumsuz etkilemektedir), 4. Hücredeki iki kutuplu mikrotubulus ve kollagen gibi moleküllerin tertiplenmesi, 5. Hücre örtüsünde (glikokaliks) neden olduðu deðiþiklikler, 6. Kromozomal bozukluklar (bu konuda güvenilir bilgiler bulunmamakla birlikte, çok yüksek alan þiddetlerinde (50 Hz, 1000 µT=10,000 mG, DNA kýrýklarý oluþmaktadýr), 7. Isý þoku stresine neden olmasý, 8. Melatonin hormonu sentez döngüsüdür.

SONUÇ VE YAPILABÝLECEKLER

Elektromanyetik alan ve deney materyaliyle ilgili kontrolü oldukça zor olan pek çok deðiþken olduðundan ve biyolojik sistemler araþtýrmalarda temel alýnan statik sistemlerden çok daha karmaþýk olduðundan, bugüne kadar EMA’nýn biyolojik etkilerinin aydýnlatýlmasý amacýyla yapýlan çalýþmalarda ne yazýk ki kesin bir sonuca ulaþýlamamýþtýr. FR bandýnýn termal etkileri dikkate alýndýðýnda bazý öngörülerde bulunmak daha kolay olmakla birlikte düþük ve çok düþük frekanslarda durum daha karmaþýktýr. Ayrýca “bir etkenin biyolojik etkisi vardýr” demek, her zaman saðlýða zararlý etki olduðu anlamýna gelmemektedir. Tarama çalýþmalarýnda, þüpheli bir ajanýn risk deðerlendirmesinde söz konusu ajanýn, “hastalýkla baðýntýlý” derecesinden “hastalýðýn sebebi” derecesine yükseltilebilmesi için aþaðýdaki kriterlerin tamamýnýn deðilse bile çoðunun karþýlanmasý gereklidir. Bu kriterler;

1. Özel yöntemlerle hesaplanan risk oraný (OR) çoðunlukla 5 yada daha üst seviyede olmalýdýr, 2. Yapýlan çalýþmalarýn çoðunda etkenle sonuç arasýnda baðýntý tespit edilmelidir, 3. Maruz kalmayla tanýmý yapýlabilen spesifik bir hastalýk arasýnda baðýntý bulunmalýdýr, 4. Net bir doz-yanýt baðýntýsý, yani EMA þiddet ve maruziyet süresindeki artýþla kanser vakasý sayýsýnýn artmasý gereklidir. EMA dikkate alýndýðýnda ise bu kriterlerin hemen hemen hiç biri karþýlanmamakta, en önemlisi daha önce de deðinildiði gibi EMA’nýn yol açtýðý iddia edilen bir herhangi bir kanser türünün ortaya çýkýþýnda rol oynayan bir biyolojik mekanizma bilinmemektedir. Yukarýdaki nedenlerle, bilim adamlarýnýn çoðunluðu, normal limitler arasýndaki þiddete sahip olan 50 Hz’lik çevresel elektrik ve manyetik alanlara kronik maruziyetin saðlýk riski oluþturmadýðýný kabul etmektedir. Yine de korunmak için en iyi en iyi yol, en makul maliyetlerle mümkün olan en düþük çevresel alan þiddeti seviyelerine inebilmektir. EMA’nýn halk saðlýðý üzerindeki etkilerinin deðerlendirilmesinde, maruz kalýnan alan þiddetlerinin ve alýnan toplam enerji seviyelerinin belirlenmesi hayati öneme sahiptir. Bunda da alan þiddeti ölçümü ve izlenmenin önemi büyüktür. ELF ve VLF frekans bandlarý için R.M.S. deðerlerinin esas alýnmasý mantýklý olmakla birlikte, buna ilaveten mekanlarda harcanan zaman da esas alýnarak oldukça karmaþýk hesaplamalarla tespit edilen aðýrlýklý maruziyet seviyelerinin de hesaplanmasý gerekmektedir. En iyisi izleme sistemleri kurularak yapýlacak olan uzun süreli izleme ve kayýtlardýr. Zira elektrik iletim ve daðýtým hatlarý dikkate alýndýðýnda, elektromanyetik alanýn þiddeti geçen akým miktarýna, mevsimlere, günün saatine, iþ yoðunluðuna baðlý olarak önemli oranda deðiþmektedir.

Ne yazýk ki eldeki bulgular EMA’nýn non termal etkilerinin hücresel mekanizmasýnýn izahý için yetersiz olduðundan, maruziyetin azaltýlmasý bugün için takip edilebilecek en akýllýca yoldur. “Yani uzak kalmak” en iyisidir. Bu nedenle;

1. Ýletiþim ve haberleþme sistemlerinde fiber optik ve ekranlanmýþ kablo kullanýlmalý, 2. Þehir içindeki yüksek gerilim hatlarý toprak altýna alýnarak bunlardan kaynaklanan maruziyet azaltýlmalý, 3. EMA yayan cihazlarýn ekranlanmasý saðlanmalý, 4. Radyo, TV verici anten ve kuleleriyle cep telefonu baz istasyonlarý, maruziyeti en aza indirecek þekilde yerleþtirilmeli, 5. Elektrik daðýtým hatlarý genellikle konutlarýn yola bakan tarafýndan geçtiðinden, yatak odalarýný evlerin arka tarafýna bakan odalardan seçmeli, 6. Yataðý ev içindeki elektrikli sistemlerden, örneðin elektrikli termosifon, þofben ve tesisat kablolarýndan uzaða yerleþtirmeli, 7. Elektrikli battaniyeler 3-4µT (30-40mG) þiddetinde manyetik alan oluþturduðundan, bunlarý yataða girmeden bir süre önceden açýlýp yatak ýsýtýldýktan sonra kapatmalý(Tablo 2), 8. Güçlü verici antenleri (radyo, TV, cep telefonu, telsiz haberleþmesi, vs.) yakýnýndaki evlerde bulunan kablolar, yayýnlarý alan ve yeniden yayan antenler gibi davrandýðýndan, bu þekilde oluþan zemin alan þiddeti bir evde 0.5-0.6µT’ya (5-6mG) ulaþabilmektedir. Bu kablolar yatak odasýnda, baþýn yakýnýndan geçerse uyku düzeninin bozulmasýna (insomia) neden olur. Özellikle çocuklarýn yakýnýndan geçerlerse zararlý olabilirler. Bu yüzden bir eve yerleþmeden önce zemin EMA þiddetleri belirlenmelidir. Kablo sisteminden kaynaklanabilecek yüksek temel alan deðerleri bulunmasý durumunda, evin ana elektrik giriþi kapatýlarak tekrar ölçümler yapýlmalý ve EMA kaynaðý bulunarak hatalý kablo sistemi varsa, profesyonel yardým alýnarak düzeltilmeli, 9. Mikro dalga fýrýnlarý çalýþýrken yakýnýnda çocuklarýn bulunmamasýna özen gösterilmeli, arýzalandýklarýnda yetkili servis dýþýnda asla müdahale etmemelidir. 10. EMA maruziyet bilgilerini sürekli yenilemeli ve bu bilgilere ulaþmayý kolaylaþtýrmalýdýr.

EMA’nýn gerek biyolojik ve gerekse de saðlýk üzerindeki etkilerinin belirlenmesi çalýþmalarýnýn hala devam ettiði unutulmamalý ve saðlýk açýsýndan önemi göz önüne alýndýðýnda, tüketiciler ve özellikle çocuklar EMA yayan araçlarý kullanýrken aþýrýya kaçmamalýdýr. Elektromanyetik radyasyonu yaþamýmýzdan tümüyle çýkarmak imkansýz olduðundan, her yeni teknolojide olduðu gibi kullanýmýnda dikkatli davranmak, olasý zararlarýný gözlemek, bilim ve teknolojiyi kullanarak bu zararlarý en aza indirmek için çalýþmak en akýlcý yol olarak görünmektedir.

Tablo 1. Yapay EMD’larýn frekanslarýna göre sýnýflandýrýlmasý ve günlük hayatta maruz kalýnan bazý önemli yapay EMA kaynaklarý.

NON ÝYONÝZAN

RADYASYON

30kHZ- 300Ghz

arasýndaki RF bölgesidir

Band Bölgesi

Frekans aralýklarý (Hz)

Emisyon kaynaklarý

Çok düþük frekanslý dalgalar

(ELF)

1-300Hz

Elektrik üretim ve daðýtým hatlarý, ev içi, endüstri, iþyeri elektrikli araç ve makineleri

Düþük frekans bandý

(VLF)

3kHz-30kHz

Ev içi, endüstri, iþyeri elektrikli araç ve makineleri

Radyo frekansýnýn (RF) 30kHz-300MHz arasý bölümü.

LW:30kHz-300kHz, MW(AM): 300 kHz-3 MHz, SW: 3-30MHz, UKW:30-300MHz

3X104-11 Hz

LW, MW(AM), SW,UKW bandlarýnda iletiþim ve yayýn yapan radyo, TV ve telsiz

Mikrodalgalar,RF’ nin 300MHz-300Ghz arasý bölümü. UHF(dm):300MHz-3GHz, SHF(cm):3-30GHz, EHF(mm):30-300GHz

109-11 Hz

Radar, uydu, UHF TV bandý , týbbi diyatermi araçlarý, mikro dalga fýrýn ve cep telefonu

IR (Ýnfrared)

1012-14 Hz

IR ýsý lambalarý

Görünen ýþýk

1014-16 Hz

Iþýk kaynaklarý (Lazerler: IR, VIS, UV)

ÝYONÝZAN

RADYASYON

Ultraviyole (UV)

1016-17 Hz

UV Lazerler, UV lambalarý,

X ve Gama ýþýnlarý

1017-22 Hz

Týbbi tedavi araçlarý, araþtýrma ve endüstriyel nükleer radyasyon uygulamalarý, doðal kaynaklar

Tablo 2. Günlük hayatta maruz kalýnan bazý yapay EMA þiddet ve kaynaklarý.

Kaynak

Alan þiddeti

Ev içinde kullanýlan elektrikli araçlar

6-25 mG (0.6-2.5 µT)

Tesisat

0.01-10 mG (0.001-1 µT)

Toprak hattý akýmlarý

<5 mG (<0.5 µT)

Daðýtým hatlarý

0.01-10 mG (0.001-1 µT)

Kaynak

Alan þiddeti

Elektrikli araçlar

6-25 mG (0.6-2.5 µT)

Tesisat

0.01-10 mG (0.001-1 µT)

Toprak hattý akýmlarý

<5 mG (<0.5 µT)

Daðýtým hatlarý

0.01-10 mG (0.001-1 µT)

 

EMA ÞÝDDET VE MARUZÝYET DOZU ÖLÇÜMÜ

v Düþük frekanslý düzgün alanlarda manyetik alan þiddet birimi H=A/m’dir. Manyetik alan yoðunluk (B) birimi Tesla (T) veya Gauss (G)’tur. 1T=104 G olup, 1µT= 10mG’tur. EMA maruziyet dozlarýnýn belirlenmesinde non termal etkili 0-30 kHz arasý frekans bandýnýn biyolojik etkilerinin deðerlendirilmesinde manyetik alan þiddet ve maruziyet süresi dikkate alýnýr. Çok düþük ve düþük frekanslý manyetik alan þiddetleri “Manyetometre” veya “Tesla metre” yada “Gauss metre” ile ölçülür. RMS deðeri de denen ve tüm doðrultulardaki alan þiddetlerinin bileþimini veren deðer; X, Y ve Z eksenlerinde yapýlan ölçüm deðerlerinden yararlanýlarak aþaðýdaki formülle hesaplanýr;

 

 

 

v 30kHz-300Ghz frekans bandý termal etkili elektromanyetik radyasyon bölgesi olduðundan bu bölgenin maruziyet dozu SAR, yani EMA enerjisinin vücut tarafýndan “özgül soðurulma hýzýyla” belirlenir. EMA’ya maruz kalan bir gövdenin kg’ý baþýna soðurduðu Watt cinsinden elektromanyetik enerjidir ve W/Kg veya mW/g olarak ifade edilir.

 

 

 

Prof.Dr. Ýlhami Çelik
(Selçuk Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Histoloji Ve Embriyoloji Anabilim Dalý Baþkaný)

 


ilhami çelik hakkýndaki diðer yazýlar
Gsterim: 12871 | E-posta

Yorumlar (3)
RSS Yorumlar
1. 13-03-2012 00:19
teknolojiyle içiçe oldukça radyasyonla aðrý sýzýyla yaþamak kaçýnýlmaz sonumuz demek hocamýza teþekkürler...:)
Yazar erolöztürk (Misafir)
2. 17-03-2012 23:16
MESLEKDAÞIM EMEK SARFETMÝÞ BÖYLE ÝLMÝ DERÝNLÝÐÝ OLAN BÝR YAZIYLA GÜNÜMÜZÜN ÖNEMLÝ KONULARINDAN ELEKTROMANYETÝK POLLUSYON KONUSUNDA BÝZLERÝ AYDINLATTI.TEÞEKKÜR EDÝYORUM VE BAÞARILARININ DEVAMINI DÝLÝYORUM...GEYVE.COM YÖNETÝMÝ SEVÝYE FARKINI MÜKEMMEL BÝR ÞEKÝLDE ORTAYA KOYUYOR VE KENDÝLERÝNÝ BU KONUDA KUTLAMAMAK BÜYÜK HAKSIZLIK OLUR...BAÞARILARI DAÝM OLSUN.
Yazar VECÝHÝ (Misafir)
3. 05-05-2012 22:29
saygý deðer hocam yazmýþ olduðunuz teknoloji yazýnýzý hayretle okudum devamýný bekler saygýlarýmý sunarým
Yazar 1979 Geyve lisesi mezunlarýnda (Misafir)

Yorum Yaz
  • Ltfen Yorumlarnz Haberin Konusuna Uygun Olsun.
  • Kiisel Szl Kelimeler Silinecektir.
Adnz:
Balk:
BBCode:Web AddressEmail AddressBold TextItalic TextUnderlined TextQuoteCodeOpen ListList ItemClose List
Yorum:



Gvenlik Kodu:* Code
Bu Habere Yazlan Yorumlar Hakknda E-Posta Araclyla Bilgilendirilmek stiyorum

Yazdr E-posta
 
 
 
© 2000-2019 Geyve.com Sitedeki içeriğin tarafımızca oluşturulan kısmı kaynak gösterilmeden yayınlanamaz. Sitede kullanılan grafiklerin ikinci şahıslarca kullanılması yasaktır. Yer alan yorumlar ve haberlerden yazarları sorumludur.