|
 Gönül ne kahve ister ne kahvehane,
gönül muhabbet ister kahve bahane
KAHVEHANELER; Günümüzde zaman harcamak, eðlenmek, sohbet etmek ve bazý oyunlarý oynamak amacý ile insanlarýn raðbet ettiði mekanlardýr.
Ýnsanýmýzýn kahve ve kahvehanelerle tanýþmasý , 16. Yüzyýlda olmuþtur. O dönemde kahvehaneler daha çok aydýn sýnýfýn, ticaretle uðraþanlarýn, elit tabakanýn raðbet ettiði mekanlardý. Bu kahvehanelere AYDINLAR OKULU anlamýna gelen MEKTEB-Ý ÝRFAN denirdi.
Yurdumuzda ilk kahvehane Ýstanbul’da TAHTAKALEDE Þam’dan gelen HAKEM ve ÞEMS adlý tacirler tarafýndan 1554 yýlýnda açýlmýþ, günün koþullarýna uygun olarak son derece þýk ve görkemlidir.
Genellikle elit tabakanýn raðbet ettiði bu mekanlar zamanla , Fatih, Sultanahmet camii çevresine, ilerleyen zamanlarda da , diðer semtlere yayýlmýþtýr. Bugün ününü hala sürdüren PÝYER LOTÝ KAHVESÝ Eyüp’te Karyaðdý bayýrýnýn sonundaki tepe üzerinde 1880 yýlýnda açýlmýþtýr.
17. yüzyýlda kahvehaneler fitne, fesat ve ahlaksýzlýk yuvalarý haline gelmeye baþladý. Çeþitli semtlerde,
Külhan beylerin, kumarcýlarýn, yasa dýþý iþ yapanlarýn, karanlýk iþler çevirenlerin kahvehaneleri de bir ,bir ardýna yayýldý. Ýþsiz insanlarýn (boþta gezer ) raðbet ettiði bu mekanlarýn varlýðý çevre insanlarýnýn da huzurunu kaçýrýr oldu. 18. Yüz yýlda kahvehanelerin kapatýlmasý söz konusu olsa da baþarýlý olunamadý. Kahvehaneler deðiþikliklerle günümüze kadar geldi ve Yurdun her köþesine yayýldý.
Kahvehanelerin deðiþim i Cumhuriyet in ilk yýllarýnda baþladý. Semai kahvehanelerinin modasý yavaþ, yavaþ geçti. Ramazan geceleri Þehzadebaþý’ndaki Kahvehanelerin canlýlýðý yok olmaya baþladý. Meddahlar ortadan kalktý. Karagöz anýlarda kaldý.
Günümüzdeki Kahvehaneler tüm yurdu kaplamýþ durumda. Saatler süren oyunlarýn, bol küfürlü boþ
Laflarýn akýp giden onca zamanýn hesabý yapýlmaz. Kimi zaman kaldýrýmlara taþan masalar ve, sandalyelerde oturanlar sýrf geleni, geçeni izlemek, hiç hoþ olmayan dedikodu ve çirkin konuþmalarla , kendi insanýmýza eziyet veren Kahvehanelerimiz , Yurdumuzun hemen , hemen her köþesinde hoþ olmayan görüntüler sergiliyor. Anadolu ve büyük kentlerimizin varoþlarýnda hala kahvehaneler kadýnlarýmýza kapalý ve erkek egemenliði hakimiyetindedir.
Sonuç olarak geleneklerle derinlemesine bütünleþmiþ kahvehanelerin modernlik virajýný alamadýðý ortadadýr.
Günümüzde özellikle büyük kentlerde, þehir merkezlerindeki kahvehanelerin görünümü daha güven vericidir.
GEYVE KAHVEHANELERÝ
1955-1970 yýllarý arasýnda görevli bulunduðum Sakarya Geyve ilçe merkezinde çarþý içinde üç kahvehane vardý. Yýllarca hizmette olan bu kahvehaneler görünümlerini deðiþtirmeden çalýþmalarýný sürdürmüþler, her üç kahvehanenin de müþterileri farklý yaþam, farklý yaþ gruplarýndan oluþmuþtur .
ÝHTÝYARLAR KAHVESÝ
Geyve Merkez Camii karþýsýnda , her türlü konfordan yoksun, kýrýk dökük masa ve sandalyeleri olan bu Kahvehane Baba – Oðul tarafýndan iþletilir. Günün çok erken saatinde açýlan kahvehaneye Kasabanýn yaþlý ve dünya iþleri ile uðraþmayý býrakmýþ, dini bütün kiþilerin mekanýdýr. Sabah namazýný camide kýlanlarýn evlerine gitmeden uðradýklarý bu kahve hane gün boyunca dolar boþalýr. Kahvehane müþterileri hemen, hemen ayni kiþilerdir. Gün içinde içilen çaylar ve kahveler, sohbetlerin bir parçasýdýr. Sohbetler aðýrlýklý olarak dini konularý içerir. Yazýn caddeye de atýlan masa ve sandalyelere yerleþenler yoldan geçenleri dikkatle izlerler, mutlaka gördükleri kiþiler çocuk, genç, yaþlý ve kadýn erkek ayýrt etmeksizin acýmasýzca eleþtirilir, yorumlardan kaçýnýlmaz. Herkes ahkam keser, dedikodularýn en acýmasýzý burada yapýlýr. Bu kahvehanede dama, satranç, tavla ve kaðýt oyunlarý asla oynanmaz. Zaman, zaman Devlet Yönetimi ne buradan yön verilir. de burada rahatlýkla yapýlýr. Gençlerin ve yabancýlarýn kahvehaneye gelmeleri konuklarca hoþ görülmez. Kendine has müþterisi olan bu kahvehane önünden çok gerekmedikçe hanýmlar geçmek istemez.
KUYULU KAHVE
Kuyulu kahve Geyve’ de simge olmuþtur. Ýþ takibi, buluþma, satýn alma ve siyaset sohbetleri için Köylü ve Kentlinin buluþtuðu yerdir. Kahvehanede çeþitli oyunlar oynansa da asýl amaç yukarýda da belirttiðim gibi iþ bitirmek, buluþma k için en uygun yerdir. Kahvehanede geçen süre içinde müþteri mutluluðu ön planda tutulur. Çay ve kahvesi de çok beðenilir. Kýþýn kapalý mekanda yazlarý da bahçe de hizmete açýk tutulur. Müþteri profilinde yaþ sýnýrý yoktur.
Genellikle Perþembe günleri (ilçe pazarý) kahvehane dolar boþalýr. Zaman gelir oturacak yer bulunmaz. Tüm siyasi parti temsilcileri Perþembe günleri bu mekanda sohbet toplantýlarýný yapmayý, vaatlerde bulunmayý, güven tazeleyerek , geleceðin verilerini hesaplarlar. Zaman , zaman öylesine abartýrlar ki, kendileri bile bu sözlere inanmazlar. Nasrettin Hoca misali , dinleyenler ‘’ya bu vatlar gerçekleþirse ‘’ diye avunurlar. Genellikle köylerden gelen köy Liderleri burada duyduklarýný Köylerindeki vatandaþlara da ballandýra, ballandýra anlatýrlar.
Av meraklýlarýnýn da toplandýðý mekanlarýn baþý da KUYULU KAHVEDÝR. Avcýlýk hikayeleri de siyasetçilerin konuþmalarý gibi abartýlýdýr. Her avcý marifetini burada dile getirir. Tüm kahvehane müþterileri de sohbetleri birlikte sonlandýrýr.
DAÐLI'NIN KAHVESÝ
DAÐLI’NIN KAHVESÝ Ýhtiyarlar Kahvesi ile Kuyulu kahve arasýnda , çarþýnýn en merkezi yerindedir. Gençler kahvesi olarak ta adlandýrýlan bu mekan günün her saatinde doludur. Daha çok yeni yetiþen gençlerin itibar ettiði bu Kahve diðerlerinden daha farklý bir görünümdedir. Duvarlarda ünlü spor kulüplerinin futbolcularý, takýmlar ve spor haberleri görülür. Burasý Ýlçenin Spor merkezi gibidir. Ýzlenen maçlarýn kritikleri burada yapýlýr. Herkes kendi takýmlarýný övmeyi adeta görev sayar. Zaman, zaman çýkan tartýþmalarda, ayraný kabaran gençler kýzgýnlýklarýný eyleme dönüþtürmekten kaçýnmaz. Ýþletmeci HÜSEYÝN DAÐLI sözlü uyarýda bulununca ortalýk yatýþýr, kýrgýnlýk ve kýzgýnlýklara son verilir.
Ramazan aylarýnda bu kahvehane görülmeye deðer. Teravi namazýndan sonra mekana iðne atsan yere düþmez. Kapalý mekana girebilenler þanslýdýr. Gündüzden yer kapanlar ise daha da þanslýdýrlar. En güzel yerleri kaptýklarý için de mutludurlar. Kahvehane önü de ana, baba günü gibi kalabalýktýr. Tombala oynanacaktýr. Hüseyin Daðlý büyük bir ciddiyetle tombala numaralarýný okumak için ciddileþir. Birinci ve ikinci çinkolara verilecek hediyeleri söyledikten sonra tombala ikramiyesinin duyurusunu yapar. Hediyeler de deðiþiktir. Caziptir. Hüseyin Daðlý’nýn ‘’ beyler sessiz olun, söylediðim numarayý asla bir daha tekrarlamam, düzeni bozaný da dýþarý atarým, anlaþýldý mý ? ‘’ Sessizlik içinde çekiliþ sürerken birinin çinko … demesi ahlarý, vahlarý da peþinden getirir. Çekiliþ devam eder, ikici çinko… Tombala sesleri arasýnda seans sona erer. Heyecan la sürdürülen oyunlar sabaha kadar sürer, bir gece sonra devam edecek tombala oyunu için herkes evinin yolunu tutar. Hüseyin Daðlý’nýn kahvehanesi okul gibidir. Gençler burada yardýmlaþmayý, sohbet etmeyi, tartýþmayý, birlikteliði ve paylaþmayý öðrenirler.
Aradan çok uzun yýllar geçti. Bu kahvehaneler hala var mý, sayýlar arttý mý bilemiyorum. Ama geçmiþte yaþlýsý, genci esnafý, tüccarý ve memuru ile Geyveliler'in boþ zamanlarý bu mekanlarda geçmiþtir. Þimdi olduðu gibi.
ÝLHAN BAYKAL
(13 Mart 2013)
Ýlhan Baykal hakkýndaki diðer yazýlar
Gösterim: 3903 | E-posta
|
